HISTORIJAT DINASTIJE HALIFA EMEVIJA I ABBASIJA DIO 24.

 Priredio: Nijaz SALKIĆ

Uvod

Historija me jako zanimala još iz doba moga odrastanja i djetinjstva. Posebno zanimanje pokazujem za islamsku povijest od ranog početka, pa kroz srednji vijek i sve do današnjih dana.

Cijela sadašnja situacija muslimana je u direktnoj vezi sa nastankom i funkcionisanjem islamske države i civilizacije. U nekoliko nastavaka, uz Allahovu pomoć ću podastrijeti osnivanje i trajanje dinastija Emevija i Abbasija iz knjige »Istorija islama«, od Besima Korkuta, izdane u Sarajevu 1935. godine.

DRUGI PERIOD

Prvi otsjek

OSNIVANJE SAMOSTALNIH DRŽAVICA U SJEVERNOJ AFRICI I ŠPANIJI

Za hilafeta Omerova r.s. osvoji Amr ibnul-As obale istočnog dijela sjeverne Afrike, a za hilafeta Osmanova r.a. i Muavijina osvojiše muslimani čitavu sjevernu Afriku i osnovaše grad Kajrevan, da bude stalna posada islamskoj vojsci. Za hilafeta Velida ibnu Abdul-Melika namjesnik sjeverne Afrike Musa ibnu Nusajr pošalje svoga vojskovođu Tarika ibnu Zijada koji osvoji Španiju, te tako čitava sjeverna Afrika i Španija dođoše u okvir islamske države. Ovim pokrajinama upravljahu namjesnici postavljeni od halife, ali radi velike udaljenosti od prijestolnice i teških komunikalnih veza, ove se pokrajine počeše prve otcjepljivati od centralne vlasti u Bagdadu.

IDRISIJE 172-307 (788-919)

Kada Abasovići počeše progoniti Alijeviće pobježe preko Egipta u Maroko Idris ibnu Abdullah i tamo osnova samostalnu državu Idrisija, koji nijesu priznavali abasovićke halife. Tokom vremena država Idrisija proširi se na čitav zapadni dio sjeverne Afrike, a prijestonica im bijaše Fas. Kada se pojaviše Fatimovići u sjevernoj Africi koncem trećeg stoljeća, počeše navaljivati na državu Idrisija, te godine 307 (919) priznaše Idrisije njihovu vrhovnu vlast. Od tada su Idrisije priznavali vrhovnu vlast Fatimovića, a nekada Umejevića iz Španije, dok njihovog posljednjeg vladara Hasana ibnu Kasima ne pogubiše Umejevići u Kordovi 374 (984), a njihovom državom zavladaše potpuno Fatimovići.

 AGLEBIJE 184-296 (800-908)

Sjevernom Afrikom upravljahu namjesnici abasovićki sve do godine 184 (800), kada se namjesnik Harunur-Rešida, Ibrahim ibnu Agleb proglasi samostalnim u Tripolisu i Aglebije od tada vladahu istočnim dijelom sjeverne Afrike sve do godine 296 (908). Tada njihovu državu osvoji prvi fatimovićki halifa Ubejdullah El-Mehdi od njihovog posljednjeg vladara Zijadetullaha. Aglebije su za vrijeme vladanja u Tripolisu osvojili Siciliju 212 (827) i od tada Sicilijom upravljaju njihovi namjesnici, a kada Fatimovići osvojiše državu Aglebija, Sicilija dođe pod njihovu upravu. Godine 335 (946) posta fatimovićkim namjesnikom u Siciliji Hasan ibnu Ali El-Kelbi čiji potomci Kelbovići vladahu Sicilijom do godine 464 (1072) kada je normadanski vladar Roger osvoji od muslimana.

MURABITI (ALMORAVIDI) 448-541 (1056-1146)

Poslije pada Aglebija i Idrisija vladahu čitavom sjevernom Afrikom Fatimovići, ali kako je u tim krajevima bio težak saobraćaj, neka plemena koja obitavahu nadomak pustinja, življahu svojim samostalnim životom u velikom neznanju. Ovo njihovo neznanje ponuka neke islamske učenjake, te odoše međ njih, da ih podučavaju u vjeri i u tom svom pozivu i uspiju u Sanhadži i organizuju ih, te počnu osvajati razna mjesta po zapadnom dijelu sjeverne Afrike. Kako su oni osnivali na nekim mjestima skloništa u kojima bi se okupljale njihove pristaše, prozovu se Murabiti (ribat=tekija, sklonište). Njihov najznamenitiji vladar Jusuf ibnu Tašefin osnova grad Maroko i proteže svoju vlast na mnoga plemena sjeverne Afrike. Poslije osvoji Fas i mnoge gradove utvrdivši tako vlast Murabita u Maroku.

Kada aragonski kralj Alfons VI poče navaljivati na rascjepkane muslimanske državice u Španiji, pozovu španjolski muslimani u pomoć Jusufa ibnu Tašefina i ovaj sa svojom vojskom pređe na španjolsko tlo 479 (1086). U boju koji se razvi između njega i Alfonsa VI pobijede muslimani, te se on opet povrati u Maroko. Pocijepane islamske državice u Španiji počeše opet staru igru, ratujući i boreći se između sebe, te Jusuf ibnu Tašefin pređe u Španiju i čitavu je pripoji svojoj državi. Njega naslijedi Ali ibnu Jusuf, za čijeg vladanja navaljivahu kršćanske države na Španiju i borba bijaše izmjenične sreće. Samovlast ovog murabitijskog vladara izazva svijet u Africi i Španiji i kada se u Maroku pojaviše Muvehidi, svijet listom pristade uz njih. Oni osvoje od Murabita glavni grad Maroko 541 (1146) i pogube njihova zadnjeg vladara Ishaka ibnu Aliju i time  obore dinastiju Murabita.

 MUVEHIDI (ALMOHADI) 514-668 (1120-1269)

Osnivač države Muvehida bijaše Muhamed ibnu Tumert iz Maroka, koji putujući po islamskom svijetu dođe u dodir sa mnogim islamskim učenjacima i pri povratku u svoju domovinu proslavi se kao propovjednik u svom plemenu Mesamide. Kada on u Maroku javno ustade protiv protivnog života i vjerskih nazora murabitskih vladara, ovi ga htjednu uhvatiti, ali on pobježe u brda i tu organizuje svijet, te poče ratovati sa Murabitima. Poslije njegove smrti naslijedi ga u voćstvu Abdul-Mumin ibnu Ali koji od Murabita osvoji glavni grad Maroko i pogubi njihovog zadnjeg vladara Ishaka ibnu Aliju 541 (1150), a njegova mornarica zaposjede Alžir i Tunis. Muvehidijski najznamenitiji vladar Jakub ibnu Jusuf El-Mensur 580-595 (1184-1199) ratovaše neprestano sa Alfonsom IX kastilskim kraljem, Ferdinandom, leonskim kraljem i Portugalcima, ali očuva sve pokrajine od neprijatelja i za njegova vremena povrati se opet blagostanje u Španiji. Za njegova nasljednika Muhameda En-Nasirovu vojsku 609 (1212). Time bi uzdrmana vlast Muvehida u Španiji. Kada poslije nastadoše borbe oko prijestolja muvehidijskog, u Španiji se pojavi potomak bivših vladara Hudovića, koji 629 (1232) zavlada svim pokrajinama Španije i prizna abasovićkog halifu El-Mustansira. Muvehidi od tada vladahu samo Merinije i osvojiše državu Muvehida 668 (1269).

Država Muvehida bijaše najjača država koja je vladala sjevernom Afrikom, a njena vlast se prostezaše gotovo nad čitavom vodama Sredozemnog mora. Nekoji njihovi vladari bijahu veliki ljubitelji nauke i u njihovom vremenu življahu znameniti islamski filozofi Ibnu Tufejl, Ibnu Rušd i drugi.

Poslije Muvehidi vladahu Marokom i ostalim pokrajinama sjeverne Afrike razne islamske dinastije, dok koncem X (XVI) stoljeća ne priznaše ove pokrajine vlast Osmanlija.

U slijedećem nastavku, inšaAllah: Pad Španije