الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، نَسْتَعِينُهُ وَنَسْتَغْفِرُهُ، وَ نَسْألُهُ الكَرَامَةَ فِيماَ بَعْدَ الْمَوْتِ لَنَا وَ لِجَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ. وَنَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شُرُورِ أَنْفُسِنَا وَ مِنْ سَيِّئاتِ أعْمَالِنَا. مَنْ يَهْدِهِ اللَّهُ فَلاَ مُضِلَّ لَهُ وَمَنْ يُضْلِلْ فَلاَ هَادِيَ لَهُ.
وَأشْهَدُ أنْ لا إِلَهَ إِلاّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، وَأَشْهَدُ أنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، أرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَ سِرَاجًا مُنِيرًا لِيُنْذِرَ مَنْ كَانَ حَيًّا وَ يَحِقَّ الْقَوْلُ عَلىَ الْكَافِرِينَ. صلى الله تعالى عليه وعلى آله وأولاده وأزواجه وأصحابه وأتباعه. وخلفائه الراشدين المرشدين المهديين من بعده. ووزارئه الكاملين في عهده. خصوصا منهم على ساداتنا أبي بكر وعمر وعثمان وعلي. وعلى بقية الصحابة والقرابة والتابعين. والذين اتبعوهم بإحسان إلى يوم الدين، رضوان الله تعالى عليهم وعلينا أجمعين. أما بعد، فيا عباتد الله، اتقوا الله وأطيعوه. إن الله مع الذين اتقوا والذين هم محسنون. قال الله تعالى فى كتابه الكريم
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
فَالَّذِينَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِن دِيَارِهِمْ وَأُوذُوا فِي سَبِيلِي وَقَاتَلُوا وَقُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ثَوَابًا مِّنْ عِندِ اللَّهِ
صدق الله العظيم
U ime Allaha, Milostivog, Samilosnog!
Hvala Allahu dželle ša'nuhu. Njemu se zahvaljujemo, od Njega pomoć i oprost tražimo. Njemu se utječemo od mahana i ružnih djela svojih. Onoga koga Allah na pravi put uputi, niko ga u zabludu ne može odvesti, a onoga koga On u zabludi ostavi niko ga na pravi put ne može izvesti.
Allah, dž.š., u 29. suri ( El-Ankebut / Pauk) u 26. ajetu kaže:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
وَقَالَ إِنِّي مُهَاجِرٌ إِلَىٰ رَبِّي ۖ إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ A Ibrahim reče: "Ja se selim onamo kuda mi je Gospodar moj naredio, jer je On, uistinu, silan i mudar."
A zatim, danas je petak, 25. novembar 2011., ili 29. Zu-l-hidždže 1432. hidžretske godine. Ovo je pedeseta i zadnja džuma u staroj hidžretskoj godini. Danas poslije akšam namaza nastupa 1. muharrem 1433., nove hidžretske godine.
Cijenjeni džemaate!
Moramo se u ovoj hutbi prisjetiti hidžre i hronologije događanja. 'Godine 620. po Isa a.s. obredi Hadža su se obavljali početkom mjeseca juna. Muhammed a.s., je već nekoliko godina ranije običavao boraviti na Mini za vrijeme hadžskih obreda, i tamo prisutne hodočasnike pozivati u islam. Iako ranijih godina nije bio zabilježen neki značajniji broj povratnika u čistu vjeru Ibrahimovu, Muhammed a.s. vjerno čuvavši emanet opominjanja i pozivanja što mu ga je Dragi Allah dž.š. podario, i te godine je strpljivo i odgovorno išao od šatora do šatora i prisutnim hodočasnicima govorio o islamu.
Situacija za muslimane u Mekki nije izgledala nimalo povoljnom. Pritisci i udari nevjernika, mnogobožaca i dalje su bili gorka realnost i izgledalo je da se povećavaju. Postajalo je sve više izvijesno kako će se muslimani morati preseliti negdje gdje će imati zaštitu. Muhammed, a.s. je u tom periodu dobio nagovještaj toliko željenog olakšanja u snu o uskorom preseljenju iz zavičaja.
Godišnje hodočašće Kjabi dovodilo je u Meku Arape iz svih krajeva poluostrva. Muhammed a.s. tada potraži neko pleme koje bi mu pružilo utočište i dozvolilo da vrši svoju misiju. Jedno za drugim, petnaest plemena koje on posjeti, odbiše ovo više ili manje drsko. Ali on nije očajavao; najzad susrete šestoricu Medinelija. Kao susjedi Jevreja i Hrišćana, oni su čuli o Božjim poslanicima i Objavama; znali su takođe da su ovi » narodi Božanskih knjiga« očekivali dolazak jednog Pejgambera, poslednjeg spasitelja. Nisu željeli da izgube priliku da preteknu druge; povjerovali su odmah u Muhammeda i obećali mu da će naći u Medini druge pristalice i neophodnu podršku. Slijedeće godine desetak Medinelija položiše mu zakletvu na vjernost i zatražiše od njega jednog misionara koji bi ih podučavao. Djelatnost ovog poslednjeg, to bijaše Mus'ab uspije tako dobro, da u vrijeme hodočašća on povede u Meku čitavu jednu grupu od 63 nova muslimana. Oni pozvaše Poslanika, kao i druge muslimane Meke, da dosele u njihov grad, obećavši im da će ih štititi i držati kao članove svoje rodbine. Potajno i u grupama, najveći dio muslimana odseli u Medinu. Pagani ne samo da zaplijeniše imanja koja su iseljenici napustili, nego spremiše zavjeru da bi ubili Muhammeda, zbog čega on više nije mogao ostati kod kuće. Podsjetimo se da su uprkos neprijateljstvu prema Muhammedovoj a.s. misiji, mnogobošci imali puno povjerenja u njegovo poštenje i da su čak mnogi među njima kod njega držali svoju ušteđevinu. Muhammed a.s. povjeri ove uloge jednom od svojih rođaka da ih vrati njihovim vlasnicima; zatim tajno napusti grad u pratnji svog vjernog prijatelja Ebu Bekira i nakon mnogih dramatičnih doživljaja stiže u Medinu živ i zdrav. To je bilo 622 godine. Ovdje počinje hidžretska era.'
Hidžra je poznata muslimanima Balkana a posebice Bošnjacima skoro 400 godina. Dahabetile riječ muhadžirluk je duboko urezana u tkivo bosanskih muslimana. Ima jedna Risala od Mehmeda Tevfika Azapagića na temu muhadžirluka u Bošnjaka namijenjena je bila onovremenoj bosanskoj ulemi, kod koje je postojala određena konfuzija o statusu Bosne pod austrougarskom okupacijom. Azapagićeva Risala fi al-hidžra sastoji se od tri dijela. Što se tiče trećeg dijela u kome se dotakao hidžre, Azapagić je bio mišljenja da emigracija nije vjerska dužnost poslije fetha (osvojenja) Meke. Štaviše, Azapagić je tvrdio da analogija između Hidžre Poslanika, s.a.v.s., i emigracije Bošnjaka nije valjana. Prva je donijela mobilizaciju muslimana i njihov pobjedonosni povratak u Meku. Druga je izraz i potez ka daljnjem slabljenju bez mogućnosti pobjedonosnog povratka. Autor tvrdi da bi to bilo kao "prodavanje dragulja da se kupi kamenje". Azapagićevo mišljenje, koje je naišlo na veliki publicitet u Bosni, razlikovalo se od mišljenja osmanlijske uleme tog vremena. Osmanlijski šejhu-l-islam je 1887. dao fetvu da je život muslimana u izgubljenim osmanlijskim provincijama postao nepodnošljiv, te da oni trebaju emigrirati i doseliti se na osmanlijske teritorije. Poslije toga uspostavljen je poseban ured za nadgledanje muslimanskih imigranata (Muhadžirin-i islamije komisyonu alisi) pod nadzorom sultana. Azapagić je shvatio da pravne kategorije ne mogu biti odvojene od njihove svrhe i sadržaja. Nije htio izdati fetvu osnovanu na temelju starih knjiga fikha. Uzeo je u obzir realnost muslimana, njihove bitne interese, perspektive i ciljeve. Njegov položaj muftije Tuzle i reisu-l- uleme Bosne dali su mu dovoljno kredibiliteta da znatno smanji val iseljavanja u Osmanlijsku državu.
Za vrijeme agresije na Bosnu i Hercegovinu i genocida nad Bošnjacima u vremenu od 1992. do 1995., kada je pola bošnjačkog stanovništva bilo prisiljeno napustiti domovinu i tražiti utočište u inozemstvu, mišljenje M.T. Azapagića je ponovo dobilo na značaju. Priznalo se da je on bio prvi bosanski alim modernih vremena koji je prepoznao značaj teritorijalne dimenzije za muslimanske zajednice u nemuslimanskoj sredini. Muslimani Bosne nisu mogli postojati kao apstraktna zajednica nego kao stanovnici određenih sela i gradova. Islam u ovoj zemlji je moguće očuvati samo ako su očuvana muslimanska naselja. Zbog toga, iseljavanje je definitivno slabilo muslimansku moć i vitalnost, ograničavalo njihov životni prostor i postepeno ih dovelo u status fizičke i intelektualne manjine. Zato je povratak na svoja ognjišta ili u prvoj fazi očuvanje zemlje (katastra) i okućnice, prioritet muslimana Bosne i Hercegovine koji su morali učiniti hidžru pred genocidnim nasrtajem njihovim dotadašnjih 'komšija'.
Najčešći način obilježavanja hidžre kod Bošnjaka i ostalih balkanskih muslimana je putem učenja prigodnih mevluda, ilahija, kasida i recitala. Kod nas, kao i Islam, mevlud je došao preko Osmanlija. Najveći odjek je vjerovatno imao mevlud kojeg je spjevao Sulejman Čelebi i u cjelokupnoj poeziji u slavu Poslanika stoji rame uz rame sa poemom Kasidei-burda. Pod uticajem ta dva djela je oblikovan mevlud u našoj tradiciji. ima među muslimana pristalica mišljenja da je mevlud obilježavati, mevlud učiti i mevludu prisustvovati nešto što je u najmanju ruku pokuđeno i neprimjereno. Ova grupacija mevlud imenuju bid'atom.
Lingvistički gledano bid'a(t) je novoproizvedena stvar. Taj termin se tumači kao nešto što je uvedeno u vjeru nakon što je ona upotpunjena, što nije propisano Kur'anom i Sunnetom. Bid'at dobiva na značaju tek kada se uzmu dva hadisa „Onaj ko uvede u ovu našu stvar (vjeru) nešto što nije od nje to će biti odbačeno (od uzvišenog Allaha)“ i „Kullu muhdesetin bi'da“ što neko prevodi kao „Svaka novouvedena stvar je bid'a“ – mada to smatram lošim prevodom jer Bejheki bilježi hadis u istoj gramatičkoj konstrukciji koji bi se onda morao prevesti kao „Svako oko čini blud“, a znamo da to nije tačno jer ima slijepih očiju, poslaničkih očiju itd, a te oči blud ne čine. Adekvatniji prevod oba hadisa je „Većina očiju čini blud“ i „Većina novouvedenih stvari su bid'a“. Generacije naše uleme su ispravno tumačile taj hadis i danas ne sporimo neke lijepe bid'ate kao što su teravih namaz i drugi ezan na džumi itd. Obilježavanje mevluda nije bid'at jer imaju hadisi u kojima vidimo da je Poslanik obilježavao taj dan, a učenje mevluda jeste bid'at, ali pozitivan i lijep kao što su i ova druga dva navedena bid'ata koje čuvao iz vremena pravednih halifa.
Bošnjaci posebno cijene tri mevluda Bašagićev, Gaševićev i Kadićev i zastupljenost tih mevluda zavisi od geografije, mada je ukupno najzastupljeniji Gaševićev koji se uči u kombinaciji sa turskim mevludom. Svaki ima svoje vrijednosti.
Sva naša pametovanja i navođenje ovih i onih izvora (i za i protiv) neće promijeniti činjenicu da su naši preci imali toliko ljubavi za svojim Poslanikom da nije bilo neobično da na mevludu od radosti i ushićenja iskreno puste suzu za njim. Pamtimo još djedove i nane koji bi iz ljubavi prema njemu zadrhtali i zaplakali, a koliko nas danas može da se pohvali takvom ljubavlju? Jedan beduin dođe Poslaniku i upita ga: „Kada će doći Sudnji dan?“ Poslanik s.a.v.s. ga upita „A šta si ti pripremio za taj dan?“ Beduin odgovori „Niti imam mnogo ibadeta, niti mnogo posta, ali volim Allaha i Njegova Poslanika.“ Poslanik s.a.v.s. na to nasmiješen reče: "Čovjek će biti s onim koga voli." Ashabi su rekli da ih ništa nije obradovalo kao kad su čuli ovo. Ljubav prema Poslaniku s.a.v.s. je jedna vrsta stubišta iliti pokretnih stepenica koje nas ubrzano uzdižu na više mekame i zbližavaju nas onome koji je najbolje od svih stvorenja. Dakle, mevlud kao institucija koja je približila Poslanika s.a.v.s. našim srcima i srcima naših predaka ima veliku i nespornu vrijednost i to je smisao mevluda.
Muslimani danas hidžru obilježavamo na mnogo načina. U glavnim džamijama izvodimo tzv. 'carske mevlude' gdje se okuplja ulema i zvaničnici iz više gradova a u svim ostalim čaršijskim i seoskim, prouče se džematski mevludi. Ponegdje naši ljudi pozovu komšije i u svoju kuću gdje jedan ili više imama 'izuče' kućni mevlud kojim obraduju svoje ukućane. Ondje gdje su muslimanske sredine i gdje muslimani imaju i političku vlast, povodom hidžre održavaju se akademije, okrugli stolovi i večeri ilahija i kasida a potom se sve to začini vatrometom i narodnim veseljem. Uglavnom, hidžra danas ne dođe i ne prođe neopaženo, mada se zbog ekonomske i sve veće halabuke oko recesije obilježavanje hidžre zanemaruje. Na kraju bi bilo dobro ne zaboraviti lijepi običaj sakupljanja muslimana na kućnim mevludima povodom hidžre. Priredimo i mi u svojim kućama i stanovima mevlud na kome ćemo dočekati i ugostiti bar prve komšije i par rođaka i prijatelja. Dobro je to za mentalno zdravlje i za našu djecu za nezaborav svojih adeta i (pra)djedovskih korijena.
Dova
Svemogući Allahu, učini da se okoristimo porukama i poukama hidžre, dozvoli da budemo od onih muhadžira koji se čuvaju harama, da izgrađujemo svoje jedinstvo, slogu i bratstvo na istini i pravdi i da se vratimo u čvrstoj vjeri domu i domovini - zavičaju.
Milostivi Allahu, podari nam poštovanje prema našim džamijama i onima koji nas vode na pravi put. Učini da volimo džamiju pa da se radujemo petku i džumi namazu u njemu. Ne daj nam da zaboravljamo svoju islamsku zajednicu. Amin!
ان الله يأمر بالعدل و الإحسان ، و ايتاء ذي القربي و ينهي عن الفحشاء و المنكر و البغي يعظكم لعلكم تذكرون. صدق الله العظيم
Nijaz SALKIĆ
Literatura: Tefsir Ibni Kesir, Sahihu-l-Buhari, dr. Muhammed Hamidullah, Uvod u islam, dr. Fikret Karčić, Izazovi i Bošnjački intelektualni odgovori , Mevlud, Intervju Muhammeda Yesarija za Zemzem-List učenika Gazi Husrev-begove medrese u Sarajevu, mart 2011 na temu Mevluda
Ni komentarjev:
Objavite komentar